Nhận Biết, Phân Loại Mụn Viêm Dưới Da & Cách Trị Hiệu Quả

Mụn viêm dưới da là tình trạng viêm nhiễm xảy ra sâu trong các lớp da, không có đầu nhân và thường gây đau khi chạm vào. Chúng không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn khó điều trị và dễ để lại sẹo thâm. Bài viết này sẽ cung cấp kiến thức toàn diện và giải pháp hiệu quả giúp bạn xử lý dứt điểm tình trạng mụn viêm ẩn dưới da này.

I. Thế nào là mụn viêm dưới da?

Mụn viêm dưới da là dạng mụn trứng cá hình thành ở tầng sâu của da, thường xuất hiện dưới dạng những nốt sưng đỏ, cứng và đau khi chạm vào. Cơ chế hình thành của chúng bắt đầu từ sự bít tắc lỗ chân lông do dầu thừa và tế bào chết. Khi vi khuẩn C. acnes phát triển trong môi trường yếm khí này, cơ thể sẽ kích hoạt phản ứng viêm, tạo thành các nốt mụn sưng, đỏ, đau và nằm sâu dưới da.

Khác với mụn bề mặt như mụn đầu đen hay mụn đầu trắng có nhân trồi lên, mụn viêm dưới da không có đầu mụn. Chúng nằm hoàn toàn dưới biểu bì, tạo thành các cục mụn cứng hoặc nang sưng. Theo nhiều thống kê thì loại mụn này rất phổ biến ở độ tuổi dậy thì và thanh niên, nhưng cũng có thể xuất hiện ở người trưởng thành. Chính vị trí nằm sâu khiến việc điều trị trở nên phức tạp, các hoạt chất khó thẩm thấu và nguy cơ để lại sẹo lõm hoặc sẹo thâm sau viêm là rất cao.

Đặc điểm nhận diện chính:

• Nốt mụn sưng, gồ lên bề mặt da.
• Có màu đỏ hoặc hồng, xung quanh có quầng viêm.
• Gây cảm giác đau, nhức, đặc biệt khi chạm vào.
• Không có đầu nhân trắng hoặc đen có thể nhìn thấy.
• Kích thước từ 5-20mm
• Thời gian tồn tại kéo dài từ 1-4 tuần

II. Phân loại các dạng mụn viêm dưới da thường gặp

• Mụn viêm sưng đỏ: Đây là những nốt sần nhỏ, cứng, màu hồng hoặc đỏ, gồ lên trên da. Chúng hình thành khi thành nang lông bị vỡ gây ra phản ứng viêm. Đây là dạng nhẹ nhất, xuất hiện dưới dạng nốt đỏ nhỏ kích thước 2-5mm, cứng khi chạm và có cảm giác đau nhẹ. Loại mụn này thường tồn tại 5-10 ngày và ít để lại sẹo..
• Mụn mủ: Tương tự như mụn viêm sưng đỏ nhưng có chứa mủ màu trắng hoặc vàng ở đỉnh. Mủ là hỗn hợp của tế bào miễn dịch, vi khuẩn và tế bào da chết. Loại mụn này thường xuất hiện ở ngực, lưng và mặt.
• Mụn bọc: Đây là dạng tổn thương viêm lớn, cứng và đau, nằm sâu trong da với kích thước 5-15mm. Mụn bọc hình thành khi tình trạng viêm lan rộng vào các mô xung quanh. Chúng không chứa mủ nhưng rất đau và có nguy cơ cao để lại sẹo.
• Mụn nang: Là dạng mụn viêm dưới da nặng nhất. Chúng là những túi lớn, mềm, chứa đầy dịch lỏng hoặc mủ, nằm sâu dưới bề mặt da. Mụn nang gây đau đớn dữ dội và gần như chắc chắn sẽ để lại sẹo nếu không được điều trị đúng cách.

III. Dấu hiệu nhận biết, triệu chứng và vị trí xuất hiện của mụn viêm dưới da

Mụn viêm ẩn dưới da có những triệu chứng đặc trưng giúp phân biệt với các tình trạng da khác. Dấu hiệu cơ bản bao gồm sưng tấy, đỏ da, cảm giác nóng rát tại vùng bị ảnh hưởng và đau khi chạm vào. Khi sờ vào, bạn sẽ cảm nhận được một cục cứng nằm sâu bên dưới mà không thể di chuyển. Và cũng không có đầu mụn rõ ràng như mụn bề mặt.

Vị trí thường xuất hiện: ở bất kỳ đâu có tuyến bã nhờn hoạt động mạnh, phổ biến nhất là:

• Mặt: Vùng chữ T (trán, mũi, cằm) và hai bên quai hàm do mật độ tuyến dầu cao.
• Cơ thể: Lưng, ngực, vai và cổ.

Phân biệt với các bệnh lý khác:

IV. Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ chính gây mụn viêm dưới da

Cơ chế hình thành mụn viêm dưới da tuân theo mô hình bốn yếu tố gây ra mụn trứng cá. Đầu tiên, tuyến bã nhờn tăng tiết do ảnh hưởng của hormone androgen, tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Tiếp theo, quá trình sừng hóa bất thường tại cổ nang lông gây tắc nghẽn, ngăn bã nhờn thoát ra ngoài.

Vi khuẩn C. acnes sinh sôi mạnh trong môi trường không khí và giàu bã nhờn này, sản xuất các enzyme và chất độc tố. Cuối cùng, cơ thể phản ứng với sự hiện diện của vi khuẩn bằng phản ứng viêm mạnh, tạo nên những nốt sưng đỏ dưới bề mặt da.

Các yếu tố nguy cơ gây mụn viêm ẩn dưới da:

1. Yếu tố nội sinh:

• Rối loạn nội tiết tố: Sự gia tăng androgen trong giai đoạn dậy thì, chu kỳ kinh nguyệt, mang thai hoặc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) kích thích tuyến bã nhờn hoạt động mạnh.
• Di truyền: Nếu gia đình có người bị mụn nặng, nguy cơ bạn gặp phải tình trạng tương tự sẽ cao hơn.
• Stress và thiếu ngủ: Làm tăng cortisol, hormone này kích thích tuyến bã nhờn hoạt động mạnh hơn. Nghiên cứu cho thấy người ngủ dưới 6 tiếng/đêm có nguy cơ mụn viêm cao gấp 1.5 lần so với người ngủ đủ giấc..

2. Yếu tố ngoại sinh:

• Chế độ ăn uống: Các thực phẩm có chỉ số đường huyết cao (đường, tinh bột trắng), sữa và các sản phẩm từ sữa làm tăng insulin, từ đó kích thích sản xuất androgen thúc đẩy quá trình viêm và gây mụn.
• Vệ sinh da không đúng cách: Không tẩy trang kỹ, rửa mặt quá ít hoặc quá nhiều, không làm sạch sâu khiến bụi bẩn, dầu thừa tích tụ.
• Sử dụng mỹ phẩm gây bít tắc.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc như corticosteroid, testosterone, B12 liều cao hoặc lithium cũng có thể gây ra mụn viêm dưới da.

V. Mụn viêm có thể tự khỏi không?

Câu trả lời là Có, nhưng chỉ trong một số trường hợp. Các dạng mụn viêm nhẹ như mụn sưng đỏ có thể tự giảm viêm và biến mất sau khoảng 1-2 tuần mà không cần can thiệp. Tuy nhiên, đối với các dạng nặng hơn như mụn bọc và mụn nang, khả năng tự khỏi là rất thấp. Nếu không xử lý, rất có thể tình trạng sẽ không cải thiện mà còn lan rộng hơn.

Hãy đến gặp bác sĩ da liễu ngay khi có các dấu hiệu sau:

• Nốt mụn sưng to, lan rộng và rất đau.
• Mụn không cải thiện sau vài tuần tự chăm sóc.
• Xuất hiện nhiều nốt mụn viêm cùng một lúc.
• Mụn gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý và sự tự tin.
• Có dấu hiệu nhiễm trùng toàn thân như sốt, mệt mỏi.

VI. Cách trị mụn viêm dưới da hiệu quả

1. Điều trị tại nhà với thuốc không kê đơn:

Đây là giải pháp phù hợp cho ai bị mụn viêm ở mức độ nhẹ. Có thể tham khảo một số loại thuốc bôi hoặc mỹ phẩm có chứa:

• Benzoyl Peroxide: Hoạt chất này giúp tiêu diệt vi khuẩn C. acnes và làm thông thoáng lỗ chân lông, giúp mụn nhanh khỏi hơn.
• Salicylic Acid (BHA): Sau khi thoa sẽ đi sâu vào lỗ chân lông để loại bỏ tế bào chết và dầu thừa, giảm bít tắc.

2. Điều trị với thuốc kê đơn (từ bác sĩ)

Áp dụng cho những ai có mụn viêm ẩn dưới da từ trung bình đến nặng. Tuy nhiên bạn không được phép tự ý mua và sử dụng mà cần có sự cho phép từ bác sĩ.

• Retinoids (Tretinoin, Adapalene): Giúp bình thường hóa quá trình sừng hóa, chống viêm và ngăn ngừa hình thành nhân mụn mới.
• Kháng sinh tại chỗ (Clindamycin, Erythromycin): Giúp kiểm soát vi khuẩn và giảm viêm, thường được kết hợp với Benzoyl Peroxide để tăng hiệu quả.
• Kháng sinh dạng uống (Doxycycline, Minocycline): Dùng cho các trường hợp mụn viêm lan rộng, giúp giảm viêm và vi khuẩn từ bên trong.
• Isotretinoin (dạng uống): Cho các trường hợp mụn nang, mụn bọc nghiêm trọng, không giảm khi dùng các loại thuốc nêu trên.
• Thuốc điều hòa nội tiết: Dành cho phụ nữ bị mụn viêm bên dưới da do rối loạn hormone.

3. Trị mụn viêm dưới da bằng liệu pháp công nghệ cao

• Laser và liệu pháp ánh sáng (IPL, Blue Light): Giúp tiêu diệt vi khuẩn, giảm viêm và kiểm soát tuyến dầu.
• Peel da hóa học (Chemical Peel): Sử dụng acid nồng độ cao để loại bỏ lớp tế bào sừng, làm thông thoáng lỗ chân lông và kích thích tái tạo da.
• Tiêm Corticosteroid trực tiếp vào nốt mụn: Giúp giảm viêm và làm xẹp nốt mụn nang, mụn bọc sưng to một cách nhanh chóng.

VII. Nên làm gì để phòng ngừa mụn viêm dưới da tái phát

1. Giữ quy trình chăm sóc da khoa học

• Bước 1: Làm sạch (Sáng – Tối): Sử dụng sữa rửa mặt dịu nhẹ, có độ pH cân bằng. Tẩy trang kỹ vào cuối ngày, kể cả khi không trang điểm.
• Bước 2: Điều trị (Ưu tiên buổi tối): Sử dụng các sản phẩm chứa hoạt chất điều trị (BHA, Retinoids) sau bước làm sạch da.
• Bước 3: Dưỡng ẩm (Sáng – Tối): Dưỡng ẩm là bước không thể bỏ qua, ngay cả với da dầu mụn. Bạn nên chọn kem dưỡng ẩm không chứa dầu, không gây bít tắc để phục hồi hàng rào bảo vệ da.
• Bước 4: Chống nắng (Bắt buộc buổi sáng): Sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF 30 trở lên, phổ rộng để bảo vệ da khỏi tia UV và ngăn thâm mụn (nhất là khi bạn đang trị mụn bằng retinoids, BHA.

2. Áp dụng chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng khoa học

Trong chế độ ăn hằng ngày, bạn cần ưu tiên thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp như rau xanh, protein nạc, ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế đường tinh luyện, sữa và các sản phẩm từ sữa, thực phẩm chế biến sẵn. Bổ sung omega-3 từ cá hồi, hạt chia giúp giảm viêm.

Về chế độ sinh hoạt, cần ngủ đủ 7-8 tiếng/đêm và tránh stress thông qua yoga, thiền định hoặc tập thể dục đều đặn. Vận động 30 phút/ngày giúp cải thiện tuần hoàn máu và giảm hormone stress. Bên cạnh đó, hãy uống đủ 2-2.5 lít nước/ngày để duy trì độ ẩm cho da từ bên trong.

Những điều cấm kỵ:

• TUYỆT ĐỐI KHÔNG tự ý nặn mụn viêm dưới da. Điều này đẩy ổ viêm vào sâu hơn và gây sẹo vĩnh viễn.
• Không chạm tay lên mặt để tránh lây lan vi khuẩn.
• Không lạm dụng sản phẩm đặc trị hoặc thay đổi quy trình chăm sóc da liên tục. Hãy cho sản phẩm đủ thời gian để phát huy hiệu quả (ít nhất 4-6 tuần).

XI. Hỏi đáp nhanh về mụn viêm dưới da

1. Mụn viêm dưới da có lây không?

Không. Mụn không phải là bệnh truyền nhiễm. Tuy nhiên, vi khuẩn C. acnes có thể lan truyền gián tiếp qua việc dùng chung khăn mặt, gối hoặc điện thoại không được vệ sinh sạch sẽ.

2. Mất bao lâu để điều trị khỏi hoàn toàn?

Thời gian điều trị dao động từ 3-6 tháng tùy theo mức độ nghiêm trọng. Mụn viêm nhẹ có thể cải thiện sau 6-8 tuần, còn mụn nang có thể cần 6-12 tháng để điều trị hoàn toàn và phục hồi da.

3. Có nên nặn mụn viêm dưới da tại spa không?

Tuyệt đối không nên nặn mụn viêm dưới da, kể cả tại spa. Việc này có thể đẩy vi khuẩn sâu hơn, gây nhiễm trùng lan rộng và để lại sẹo lâu dài.

4. Làm thế nào để giảm sưng đau do mụn viêm dưới da?

Bạn có thể chườm lạnh qua một lớp khăn sạch trong khoảng 10-15 phút, vài lần một ngày. Việc này giúp co mạch máu và giảm sưng viêm tạm thời. Tránh chườm đá trực tiếp lên da.

5. Cách trị thâm sau khi hết mụn viêm dưới da?

Để trị thâm, bạn cần kiên trì dùng kem chống nắng hàng ngày và kết hợp các hoạt chất làm sáng da như Niacinamide, Vitamin C, Azelaic Acid.